دوفصلنامه علمی پژوهش هنر

بنابر عقیده‌ برخی صاحب‌نظران، معماری اسلامی تحت تأثیر ارزش‌های اسلامی شکل می‌گیرد، محتوای دینی دارد و باورها و ارزش‌های دینی را متجلی می‌سازد. اما باتوجه‌به اینکه اغلب ارزش‌های اسلامی در قالب مفاهیم انتزاعی قرار می‌گیرند برای افراد مختلف دارای معانی گوناگون بوده و هرکس به دلخواه خود، آنها را تعریف کرده و در بنا متجلی می‌سازد. نبود اتفاق‌نظر در برداشت از مفاهیم اسلامی، مبین ضرورت تدوین شاخص‌هایی است که بتوان بر مبنای آن چهارچوب معماری اسلامی را مشخص کرد. اما منظور از شاخص و شاخص‌سازی چیست؟ چگونه می‌توان به آن دست یافت و فرایند دستیابی به شاخص چگونه است؟ در این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی و بررسی اسناد موجود، به شناسایی روش شاخص‌سازی که عمدتاً در تحقیقات پیمایشی کاربرد دارد، پرداخته شده است تا با شناخت این روش بتوان به امکان به‌کارگیری آن در مطالعه‌ معماری اسلامی پی‌برد. شاخص‌ها، نشانگرهایی هستند که فرایند جمع‌آوری، طبقه‌بندی، تجزیه و تحلیل اطلاعات و نتیجه‌گیری منطقی و به‌طورکلی جهت فعالیت را مشخص می‌کنند و چهارچوب مناسبی را برای هدف‌گذاری، تدوین، برنامه‌ریزی و ارزیابی فعالیت‌ها به‌دست می‌دهند. البته شاخص‌سازی، به‌منظور ساده‌سازی موقت پیچیدگی‌ها و کمی‌کردن نسبی کیفیت‌ها و جزئی‌کردن کلیات است و هدف آن پرداختن صرف به کمیات و یا جایگزین نمودن متغیرهای کیفی به اعداد و ارقام کمّی نیست؛ بلکه به دنبال روش‌هایی است تا بتوان یک مفهوم را با واسطه‌هایی و طی مراحل چندگانه‌ای به سنجش کمّی درآورد. نتایج این تحقیق معرفی فرایند شاخص‌سازی و تکنیک‌های آماری مناسب برای اولویت‌دهی به معرف‌های شاخص (روش دلفی و تحلیل سلسله‌مراتبی فازی (FAHP)) است.