کنکاش در حقیقت علم دینی در حوزۀ علوم انسانی/ سیاسی- اسلامی حاکی از اوضاع آشفتهای است که از نبود تسالم متفکران بر اصالت و حجیت این علوم و چگونگی انتساب آنها به اسلام ناشی شده است. ریشهیابی این نابسامانی، پژوهشگر را به آشنایی با عواملی چون توسعهنیافتگی، ناکارآمدی، نداشتن استقلال معرفتی، انفعال و تأثیرپذیری در برابر قدرت هژمونیک علوم سکولار و پوزیتیویست غربی، غلبۀ ذهنیت و انتزاعگرایی، نبود امتداد اجتماعی و هرج و مرج روششناختی سوق میدهد. اگرچه تمرکز بر یک عامل کار دشواری است، در وزان سنجش و مقارنهسازی میتوان به شاخصههای ممیزهای برای ترجیح یک عامل در شکلگیری «بحران انتساب علوم سیاسی به اسلام» رسید. تحقیق حاضر با هدف شناسایی ماهیت علوم سیاسی اسلامی بهمنزلۀ یکی از محورهای مهم علوم انسانی- اسلامی براساس چارچوب نظری و روش تحلیلی «نظریۀ بحران» فرضیۀ تأثیر آشفتگی روششناختی را در ایجاد و تعمیق بحران اصالت علوم سیاسی- اسلامی و انتساب منطقی آنها به دین برجسته یافت و با انگیزۀ امدادرسانی و کمک به علوم سیاسی در حل «بحران هویت معرفتی» روش اجتهاد دینی در مستوای علوم اختراعی اسلامی مانند «علم فقه» را بهترین مرجع و الگوی روشی برای تولید علم دینی و اسلامیسازی علوم سیاسی و حل بحران انتساب میداند.
نوع مطالعه:
پژوهشي |
موضوع مقاله:
عمومى انتشار الکترونیک: 1401/11/10
فهرست منابع
1. ابن خلدون، احمد. 1375. مقدمۀ ابن خلدون. ترجمۀ محمدپروین گنابادی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
ابوزهره. محمد. 19719. تاریخ المذاهب الاسلامیۀ. قاهره: دارالفکر العربی.
اسپریگنز، توماس. 1370. فهم نظریههای سیاسی. ترجمۀ فرهنگ رجایی. تهران: نشر آگاه.
انوری، حسن. 1381. فرهنگ بزرگ سخن. جلد 4. تهران: نشر سخن.
ساروخانی، باقر. 1375. روشهای تحقیق در علوم اجتماعی. جلد 1. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
باقری، خسرو. 1382. هویت علم دینی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
بحرانی، یوسف. 1414 ق. الحدائق الناضره. قم: انتشارات جامعۀ مدرسین.
برنجکار، رضا. 1391. روششناسی علم کلام؛ اصول استنباط و دفاع در عقاید. قم: مؤسسۀ علمی فرهنگی دارالحدیث.
بیرو، آلن. 1380. فرهنگ علوم اجتماعی. ترجمۀ باقر ساروخانی. چاپ چهارم. تهران: انتشـارات کیهان.
توحیدی، ابوحیان. 1323 ق. ثمرات العلوم. مصر: المطبعه الشرقیه.
جصّاص، احمد بن علی ابوبکر الرازی. 1420 ق. الفصول فی الأصول. جلد 2. کویت: وزارۀ الأوقاف الکویتیۀ.
جوادی آملی، عبدالله. 1387. دینشناسی؛ تحقیق محمدرضا مصطفیپور. چاپ پنجم. قم: مرکز نشر اسراء.
حقیقت، سید صادق. 1382. «بحران روششناسی در علوم سیاسی». علوم سیاسی. شمارۀ 22. صص 174-153.
حکیمی، محمدرضا. 1373. مکتب تفکیک. قم: مرکز بررسیهای اسلامی.
حمید مفتی، محمد بن ابوالفضل. 1374. قاموس البحرین. تصحیح علی اوجبی. تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
خاتمی، سید محمود. 1388. پدیدارشناسی دین. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
آیت الله خامنهای. در دیدار جمعی از نخبگان حوزوی، 13/9/1374 قابل دسترسی در :
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3962.
آیت الله خامنهای. بیانات در آغاز درس خارج فقه، قابل دسترسی در :
https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2491
ربانی گلپایگانی، علی. 1396. «بررسی دیدگاهها دربارۀ چیستی علم دینی». کلام اسلامی. دورۀ بیستوششم. شمارۀ 103. صص 39-9.
سبحانی، جعفر. 1397. هرمنوتیک. قم: نشر توحید.
الشافعی، محمد بن ادریس. 1358 ق. الرساله؛ تحقیق احمد محمد شاکر. القاهره: مصطفی البابی الحلبی.
شهرستانی، محمد بن احمد. 1975 م. الملل و النحل. تحقیق محمد سید گیلانی. بیروت: دارالمعرفه.
علیپور، مهدی؛ حسنی، سید حمیدرضا. 1385. جایگاهشناسی علم اصول؛ گامی بهسوی تحول (گزارش، تحلیل و سنجش وضعیت علم اصول). قم: انتشارات مرکز مدیریت حوزۀ علمیۀ قم.
ایجی، عبدالرحمن بن احمد. 1412 ق. المواقف فی علم الکلام. قم: الشریف الرضی.
علامه حلی، حسن بن یوسف. 1421 ق. تهذیب الوصول الی علم الاصول؛ تحقیق سید محمدحسین رضوی. لندن: منشورات المؤسسه الامام علی.
علوی، سید محمدحسین. 1385. «روششناسی علم کلام». معارف عقلی. شمارۀ 3. صص 114-91.
علیپور، مهدی؛ موحد ابطحی، محمدتقی؛ حسنی حمیدرضا؛ شریفی، محمدجواد. 1393. علم دینی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
فارابی، محمد بن محمد. 1364 ش. احصاء العلوم. تحقیق حسین خدیوم جم. تهران: انتشارات علمی- فرهنگی.
فغفور مغربی، حمید. 1389. «علم دینی، نظریهها و نقدها». مجموعه مقالات علم دینی. چاپ اول. تهران: مؤسسۀ نشر شهر.
فنایی، ابوالقاسم. 1375. درآمدی بر فلسفۀ دین و کلام. قم: انتشارت اشراق.
قائمینیا، علیرضا. 1381. تجربۀ دینی و گوهر دین. قم: بوستان کتاب.
قراملکی، احد فرامرز. 1378. هندسۀ معرفتی کلام جدید. تهران: اندیشه معاصر.
مصباح یزدی، محمدتقی. 1395. رابطۀ علم و دین. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مطهری، مرتضی. 1373. مجموعه آثار. جلد 3. تهران: انتشارات صدرا.
__________. 1377. آشنایی با علوم اسلامی. جلدهای 2 و 3. تهران: انتشارات صدرا.
مهاجرنیا، محسن. 1400. غیبت امام عصر (عج) و تکون دانش سیاسی شیعه. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
___________. 1401. درآمدی بر کلام سیاسی آیتالله خامنهای. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی (در دست انتشار).
___________. 1394. فلسفۀ سیاسی آیتالله خامنهای. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.