واکاوی مولفه های بصری وهنری موثردرکالبد فیزیکی انعطاف پذیر، فضاهای بازآموزشی (نمونه موردی مدارس ابتدایی پسرانه مازندران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه معماری، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران.

2 دکتری تخصصی، استادیار، گروه معماری، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران.

3 دکتری تخصصی، استادیار، گروه روانشناسی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران.

10.22034/ias.2022.352223.2025

چکیده

فضاهای باز مدارس به‌‌عنوان مهم‌ترین ابزار یادگیری، محیط‌های آموزشی را به عامل تحریک‌کننده برای رشد فکری و فیزیکی دانش‌آموزان تبدیل کرده است. این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده‌های حاصل از مصاحبه و پرسشنامه انجام شده است. یافته‌های پژوهش نشان از آن دارد که پاسخ‌دهندگان بر عوامل محیط فیزیکی و بصری فضاهای باز آموزشی چون: تنوع در بافت، رنگ، نور، مصالح و عناصر خاطره‌انگیز در طراحی فرم‌ها، سطوح و دیوارها، کف‌پوش‌ها و سقف‌های نیمه‌باز در فضای باز مدارس و عدم وجود فضاهای بلااستفاده در حیاط برای کودکان و ایجاد فضاهای استاندارد، متناسب با مقیاس کودکان و انعطاف‌پذیربودن فضاها بازی و ورزشی به‌لحاظ فرمی، استفاده از المان‌های آشنای فرهنگی و آموزشی به‌جهت ایجاد حس تعلق و خاطره‌انگیزی در فضاهای باز مدارس و شبیه‌سازی طبیعت بکر در بخشی از محوطه، به‌منظور گذراندن اوقات فراغت و آموزش و همراهی بیشتر آنان با طبیعت و افزایش و تنوع فضای سبز مناسب و نیز مبلمان منعطف در محوطه و فضاهای تعریف‌شدۀ قابل‌انعطاف در فضای باز آموزشی به‌جای یک حیاط سیمانی خالی از روح تأکید دارند. همچنین مؤلفه‌های کیفی از اهمیت خیلی بالاتری نسبت به مؤلفه‌های فردی و اجتماعی برخوردار است و الزام توجه بیشتر به آن ﺑــﻪ‌ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻋﺎﻣﻠﯽ ﺯﻧﺪﻩ ﺩﺭ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﯼ ﺁﻣﻮﺯﺷــﯽ می‌تواند موجب شکل‌گیری ﺑﺴﺘﺮﯼ مطلوب، ﭘﺎﺳﺨﮕﻮی ﻧﻴﺎﺯ دانش‌آموزان گردد.

اهداف پژوهش:
1. شناسایی مؤلفه‌های تأثیرگذار بر کالبد فیزیکی انعطاف‌پذیر در فضاهای بازآموزشی.
2. شناخت و ارزیابی نقش عوامل محیط فیزیکی و بصری در ایجاد فضای مطلوب آموزشی.

سؤالات پژوهش:
1. چه مؤلفه‌هایی از کالبد فیزیکی انعطاف‌پذیر در فضاهای بازآموزشی تأثیرگذار است؟
2. نقش عوامل فیزیکی بصری و هنری در ایجاد فضای مطلوب آموزشی چیست؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Influential of Visual and Artistic Components of Flexible Physical Environment in Open Educational Spaces ) Case study of All-Boys Elementary Schools in Mazandaran(

نویسندگان [English]

  • Seyyed Abulqasem Qureshi Gologahi 1
  • Behnam Rajabi Far 2
  • Seyedeh Olia Emadian 3
1 PhD Candidate, Department of Architecture, Sari Branch, Islamic Azad University, Sari. Iran.
2 PhD, Assistant Professor, Department of Architecture, Qaimshahr Branch, Islamic Azad University, Qaimshahr, Iran.
3 PhD, Assistant Professor, Department of Psychology, Sari Branch, Islamic Azad University, Sari, Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Open Educational Spaces
  • Flexibility
  • Quality of Environment
ایمنی، زهرا. ( 1394). "طراحی باغ مدرسه در شیراز با تأکید بر ارتقا کیفیت انعطاف‌پذیری". پایان‌نامه کارشناسی ارشد، کتابخانه دانشکده ، هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی شیراز.
باقری، محمد و عظمتی، حمیدرضا. (1390)." فضای کالبدی به‌مثابه برنامه درسی (پرورش خلاقیت کودکان در محیط مدرسه ) مطالعات برنامه درسی". 6 (22) ، صص. 184-163.
تی مک اندرو، فرانسیس. (1392). روانشناسی محیط. ترجمه غلامرضا محمودی، چاپ سوم، تهران: نشر وانیا.
جلیلی، محمد؛ عینی‌فر، علیرضا و طلیسچی، غلامرضا. (1392). «فضای باز مجموعه‌های مسکونی و پاسخ‌دهی محیطی: مطالعه تطبیقی سه مجموعۀ مسکونی در شهر همدان». نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، ش4، صص. 68-57.
حاجی بابایی، حمیدرضا. (1391)."ویژگی‌های «مدرسه‌ای که دوست دارم» با توجه به سند تحول بنیادین در آموزش و پرورش". فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، شمارة 42، صص. 52.
حیدری، علی اکبر؛ یزدان فر، عباس و بهدادفر، نازگل. (1392). "ارائه مدلی برای تبیین پارامترهای تأثیرگذار در معنای مکان در محیط‌های آموزشی نمونه موردی: مقایسه معنای مکان در دانشکده معماری و غیر معماری". انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، ص. 59.
رضویان، محمدتقی؛ شمش پویا، محمدکاظم و ملاتبارلهی، عبداله. (1389). "کیفیت محیط کالبدی و حس مکان موردشناسی: دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی تهران". جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، شماره 10، صص. 96-87.
سلامات، شیدا؛ حبیب، فرح و شاهچراغی، آزاده. (1400). «ارتباط بصری و ساختاری معماری فضاهای آموزشی نوین و بازدهی تحصیلی دانش آموزان». هنر اسلامی، 18(429)، صص. 219-203.
شاطریان، رضا. (۱۳۸۷). طراحی و معماری فضاهای آموزشی. تهران: نشر سیمای دانش.
شفایی، مینو و مدنی، رامین. (1389). "اصول طراحی فضاهای آموزشی کودکان بر اساس مدل خلاقیت". نشریه علمی پژوهشی فناوری آموزش، جلد 4، شماره 3، ص. 215.
کامل‌نیا، حامد. (1389). دستور زبان طراحی محیط‌های یادگیری: مفاهیم و تجربه‌ها در طراحی: مرکز پیش دبستانی، تهران: انتشارات سبحان نو.
ضرغامی، اسماعیل؛ نصیری، نگار و اژده‌فر، شیرین؛ اژده‌فر، لیلا. (1392). "تأثیر عوامل کیفی محیط بر کاهش اختلال رفتاری در کودکان 5-7 ). پایش، 4(12)، صص. 414-403.
طباطبائیان، مریم و تمنایی، مینا. (1391). "نقش محیط‌های ساخته شده در سلامت روان". معماری و شهرسازی آرمان شهر، (11)5، 110-101.
عظمتی، حمیدرضا؛ مظفر، فرهنگ؛ حسینی، سیدباقر و باقری، محمد. (1386)."نقش فضاهای باز مدارس در رشد خلاقیت کودکان". باغ نظر، ش8، صص. 56-30.
ﻋﻼﻗﺒﻨﺪﺭﺍﺩ، ﺟﻮﺍﺩ. (1383). "ﻣﻮﺍﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺩﺭ ﻧﻮﺟﻮﺍﻧﺎﻥ: ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ-ﺭﻓﺘﺎﺭﯼ ﻭ ﺍﻧﻌﻄﺎﻑ‌ﭘﺬﻳﺮﯼ". ﻣﺠﻠﻪ ﺗﺎﺯﻩﻫﺎﯼ ﻋﻠﻮﻡ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ، ﺷﻤﺎﺭۀ2، صص. 36-26.
ﻓﺮﻫﻮﺩﻳﺎﻥ، ﻋﻠﯽ. (1383). "ﺍﻧﻌﻄﺎﻑﭘﺬﻳﺮﯼ، ﺳﺎﺯﮔﺎﺭﯼ ﻭ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﯼ ﺭﻭﺍﻧﭙﺰﺷﮑﯽ، ﻣﺠﻠﻪ ﺗﺎﺯﻩﻫﺎﯼ ﻋﻠﻮﻡ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ"، ﺷﻤﺎﺭۀ 1.
لطف عطا، آیناز. (1387). "تأثیر عوامل محیطی بر یادگیری و رفتار در محیط‌های آموزشی (ابتدایی) در شهر". فصلنامه مدیریت شهری، شماره 21، صص. 90-73.
مردمی، کریم؛ دلشاد، مهسا. (1389). "محیط یادگیریِ انعطاف‌پذیر جهانکودکِ تجربه‌پذیر، سیستم آموزشیِ تغییرپذیر". انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، صص. 118-109.
مفتخری قویدل. فریبا سادات؛ جلالی چیمه، زینت سادات و دودانگی، علیرضا. (1394). "بررسی رویکرد علوم شناختی ِطراحی معماری بر میزان یادگیری و خلاقیت آفرینی در فضاهای آموزشی ابتدایی شهر". فصل‎نامه مدیریت شهری، شماره 41، صص. 302-267.
مهدوی‌نژاد، غلامحسین و محمدجواد سیلوایه، سونیا. (1392). "تأثیر محیط هنرى بر خلاقیت دانش‌آموزان". فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، شمارة ٤٨، ص. 127.
نصرآبادی، بختیار؛ آمنه، حسنعلی و انصاری، مریم. (1392). "تحلیلی بر مؤلفه‎های زیبایی‌شناختی در معماری فضاهای آموزشی با توجه به رویکرد اسلامی". فصلنامه تربیت اسلامی، شماره 17، صص. 49-29.
یمینی، محمد؛ فرزاد، ولی اله؛ مرادی، علیرضا و کدیور، پروین. (1387). "رابطه بین ادراک از محیط یادگیری ساختن‌گرای اجتماعی، سبک‎های تفکر با رویکرد عمیق به یادگیری و بازده‎های یا پیامدهای یادگیری "، فصلنامه روانشناسی دانشگاه تبریز،  شماره 12، ص. 114.
Amirul, N. J., Che Ahmad. Ch. N., Yahya, A., Faizal, M., Abdullah, N. L., Adnan, M., & Mohamed Noh, N. (2013). The physical classroom learning environment. 2nd International Higher Education Teaching and Learning Conference, 8, 3-12.
Cheryan, S., Ziegler, S. A., Plaut, V. C., & Meltzoff, A. N. (2014). Designing Classrooms to Maximize S tudent Achievement. Behavioral and Brain Sciences, 1(1). 4–12.
Hannah, R., & Honors, L. (2013). The Effect of Classroom Environment on St udent Learning. College Honors Thesis. Mahdavinejad, Mohammadjavad, et al. (2014) "Contemporary Architectural Schools and Efficiency of Learning Systems in Educating Environments Paradigm." Procedia-Social and Behavioral Sciences 131: 436-441.
Herrington, J., & Oliver, R. (2000). An instructional design framework for authentic learning environments. Educational technology research and development. Vol.48, No.3. pp.23-48.
Mege, C.A. (2014). Influence of School Environmental Factors on Teaching- learning Process in Public Primary Schools in Lower Nyokal Division, Homa-bay dis trict, Kenya. A Project Report Submitted in Partial Fulfillment for the Requirements the Degree of Mas ter of Education in Educational Administ ration University of Nairobi. Nairobi.
Michalak, R. (2014). Environmental Factors and Literacy Learning and ins truction. Unpublished mast er thesis, S tate University of New York, Fredonia.
Pouya, S. Cindik Akindi, Y. Demiral, O. (2016) Gardening and Children’s Garden. Malek, N. Evaluating the Component of Flexibility in the Schoolyard..
Shams Esfandabad. H. (2017). Environmental Psychology. Publications of the Organization for the Study and Compilation of Humanities Books of Universities, Human Sciences Research and Development Center. 2nd edition, Tehran.
Suleman, Q., & Hussain, I. (2014). Effects of Classroom Physical Environment on the Academic Achievement Scores of Secondary School S tudents in Kohat Division, Pakis tan. International Journal of Learning & Development, 4 (1), 7182..
Tanic, M. Nikolic, V. Kondic, S. (A.2015). Interconnection between physical environment and pedagogical process in elementary schools in Nis, Serbia. General Articles, vol108, No.7,10..