ترکیب شاخص‌های EVI و SPI برای پهنه‌بندی مناطق حساس به خشک‌سالی (مطالعة موردی: استان کردستان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد GIS و سنجش از دور، گروه مهندسی عمران، دانشگاه پیام نور، واحد تهران شمال

2 استاد گروه GIS، دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی

چکیده

ارزیابی خشک‌سالی، ازنظر زمانی و مکانی، برای برنامه‌ریزی‌های کاهش خسارات در استان کردستان اهمیت بسیاری دارد. در این تحقیق، از شاخص بارش استانداردشده و همچنین، شاخص پوشش گیاهی بارزشدة استخراجی از تصاویر ماهواره‌ای، به‌منزلة پارامتر تعیین‌کنندة خشک‌سالی، استفاده شده است. به‌این‌منظور، داده‌های آماری ایستگاه‌های هواشناسی شامل حداکثر دمای ماهیانه، مجموع بارش سالیانه و نیز تصاویر سنجندة مادیس به‌کار رفته است. با مقایسة پارامترهای هواشناسی شامل میانگین دمای سالیانه، میزان بارش سالیانه و همچنین مقایسة نقشه‌های شاخص بارش استاندارد و شاخص پوشش گیاهی بارزشده، وضعیت خشک‌سالی منطقه در دورة زمانی هفده‌ساله‌ای بررسی شده است. نتایج بررسی دو شاخص بارش استانداردشده و پوشش گیاهی بارزشده نشان می‌دهد که خشک‌سالی ناشی از تغییرات بارشی دارای راستای غرب به شرق است و پدیدة خشک‌سالی در مناطق شرقی شدت بیشتری دارد. در این راستا، مناطق جنوبی حساسیت بالاتری نشان داده‌اند که در مجموع، مناطق جنوبی، به‌ویژه جنوب‌شرق استان، بیشترین آسیب‌پذیری را در پدیدة خشک‌سالی داشته‌اند. مناطق دارای حساسیت بسیار بالای خشک‌سالی حدود 10% مساحت اراضی استان را پوشش می‌دهد و این درحالی است که 91% از مساحت مناطق با حساسیت بسیار زیاد خشک‌سالی در کاربری کشت گندم دیم قرار دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Combination of EVI and SPI Indices for Mapping of Drought-Prone Areas (Case Study: Kurdistan Province)

نویسندگان [English]

  • vahid ahmadi 1
  • Abbas Alimohamadi 2
1 M.Sc., GIS & Remote Sensing, Civil Engineering Dep., Payame Noor University, Shemiranat
2 Prof. of GIS, K.N. Tousi University
چکیده [English]

Drought evaluation is important in terms of spatial and temporal for planning to reduce damages in the Kordestan province. In this research, Standardized Precipitation Index and the Enhanced Vegetation Index have been used from the extracted satellite images for determinants of drought. so, the statistical data of Meteorological stations including maximum monthly temperatures, total annual precipitation and the images of MODIS sensor have been employed. By comparing meteorological parameters such as average annual temperature, rainfall and the comparison of maps of the Standard Precipitation Index and Enhance Vegetation Index, the condition of drought has been investigated in the region in a 17-year period. The results of the two SPI and EVI indices indicate that the drought is due to rain changes have in the west-to-east direction. This phenomenon is more severe in the eastern regions whereas vegetation sensitivity and the fluctuation of its variations have been affected by precipitation changes in the north-to-south direction over the region. In this way, the southern regions have shown higher sensitivity. Southern regions are generally more vulnerable to droughts, especially in the south-east of the province. Regions with high drought sensitivity make up about 10 percent of the area regarding the regions in the province, whereas 91 percent of the area of regions with very high drought sensitivity is places where the landuse involves growing wheat with rain water.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Drought
  • Kurdistan province
  • Standardized Precipitation Index
  • Enhanced Vegetation Index
  • MODIS sensor
اختری، ر.، مهدیان، م.ح.، مرید، س.، 1385، تحلیل مکانی شاخص‌های خشک‌سالی بارش استانداردشده و EDI در استان تهران، مجلة تحقیقات منابع آب ایران، دورة دوم، شمارة 3، صص. 37-27.
برقی، ح.، معمار‌امامیه، م.، 1395، بررسی اثرات خشک‌سالی بر ساختار اقتصاد روستایی (مطالعة موردی: دهستان گلاب شهرستان کاشان)، نشریة پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، دورة پنجم، شمارة 19، صص. 148-137.
جوادنیا، ا.، مباشری، م.ر.، 1386، بررسی روش‌های ارزیابی خشک‌سالی کشاورزی با استفاده از تکنیک‌های سنجش از دوری، دانشگاه صنعتی خواجه ‌نصیرالدین طوسی، پایان‌نامة کارشناسی ارشد.
حجازی‌زاده، ز.، پروین، ن.، 1386، مدل‌سازی بارش و پیش‌بینی آن با استفاده از مدل‌های SARIMA و پایش خشک‌سالی به‌کمک شاخص BMI و نمایة PDRI در حوضة آبریز دریاچة ارومیه، مجلة تحقیقات جغرافیایی، دورة بیست‌ودوم، شمارة 87، صص. 124-97.
حسن‌زاده، ی.، لطف‌الهی، ی.، شاهوردی، م.ع.، فرزین، س.، فرزین، ن.، 1391، نویززدایی و پیش‌بینی سری زمانی برپایة الگوریتم موجک و نظریة آشوب (مطالعة موردی: شاخص پایش خشک‌سالی بارش استانداردشدة شهر تبریز)، نشریة تحقیقات منابع آب ایران، دورة هشتم، شمارة 3، صص. 13-1.
حیدری، ح.، ولدان‌زوج، م.ج.، مقصودی، ی.، بهشتی‌فر، م.ر.، 1395، ارزیابی کارآیی شاخص‌های طیفی پوشش گیاهی پهن‌باند در پیش‌بینی شرایط خشک‌سالی در ایران، فصلنامة علمی‌ـ پژوهشی سنجش از دور و GIS ایران، سال هشتم، شمارة 2 ، صص. 112-101.
خاتمی، س.، مدنی، ک.، 1393، خشک‌سالی چیست؟، روزنامة اعتماد، شمارة 2193.
رستم‌نیا، م.، آخوند‌زاده هنزائی، م.، 1395، بررسی خشکیدگی مخاطره‌آمیز درختان جنگلی استان ایلام با استفاده از تصاویر ماهوارة لندست، نشریة علمی‌ـ پژوهشی علوم‌وفنون نقشه‌برداری، دورة ششم، شمارة 2، صص. 144-131.
رضیئی، ط.، دانش‌کار آراسته، پ.، اختری، ر.، ثقفیان، ب.، 1386، بررسی خشک‌سالی‌های هواشناسی (اقلیمی) در استان سیستان و بلوچستان با استفاده از نمایة بارش استانداردشده و مدل زنجیرة مارکوف، مجل، تحقیقات منابع آب ایران، سال سوم، شمارة 1، صص. 25-5.
زارع ابیانه، ح.، 1394، تحلیل و پایش خشک‌سالی هواشناسی منطقة سیستان و بلوچستان، فصلنامة علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، دورة هفدهم، شمارة 1، صص. 61-49.
درویش‌زاده، ر.، متکان، ع.ا.، حسینی ‌اصل، ا.، ابراهیمی ‌خوسفی، م.، 1391، بهبود شاخص عمودی خشک‌سالی اصلاح‌شده به‌منظور برآورد میزان خشک‌سالی در مناطق خشک مرکزی ایران، فصلنامة علمی‌ـ پژوهشی سنجش از دور و GIS ایران، سال چهارم، شمارة 2، صص. 62- 45.
سعادتی، س.، سلطانی ‌کوپاهی، س.، اسلامیان، س.، 1395، تحلیل فراوانی خشک‌سالی هواشناسی با استفاده از شاخص بارش استاندارد در حوزة زاینده‌رود، اولین همایش منطقه‌ای بهره‌برداری از منابع آب حوضه‌های کارون و زاینده‌رود (فرصت‌ها و چالش‌ها).
طالبی، م.ص.، موسوی ‌بفرویی، م.، 1389، ارزیابی، پهنه‌بندی و پایش خشک‌سالی با استفاده از شاخص‌های معتبر، مطالعة موردی: استان کرمان، اولین کنفرانس بین‌المللی مدل‌سازی گیاه، آب، خاک و هوا، مرکز بین‌المللی علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی دانشگاه شهید باهنر کرمان.
طحان، ز.، معیا، س.، 1391، بررسی شاخص‌های خشک‌سالی در استان کردستان و مقایسه با عملکرد گندم دیم، مجلة علمی و فنی نیوار، شمارة 77-76، صص. 28-15.
عثمانی، م.، ثانی‌خانی، ه.، 1395، ارزیابی خشک‌سالی در استان کردستان با استفاده از نمایه‌های بارش استاندارد، دهک و بارش نرمال، اولین کنفرانس بین‌المللی آب، محیط‌زیست و توسعة پایدار.
غفاری، ع.، قاسمی، و.ر.، دپائو، ا.، 1394، پهنه‌بندی اقلیم کشاورزی ایران با استفاده از روش یونسکو، نشریة زراعت دیم ایران، دورة چهارم، شمارة 1، صص. 95-63.
مصباح‌زاده، م.، حجام، س.، صداقت‌کردار، ع.، 1394، توانمندی نظریة آشوب در پیش‌بینی شاخص خشک‌سالی بارش استانداردشده، مطالعة موردی: رشت، سومین همایش ملی مهندسی و مدیریت کشاورزی، محیط‌زیست و منابع طبیعی پایدار.
مفاخری، ا.، خالدی، ش.، شمسی‌پور، ع.ا.، فلاحی ‌خوشجی، م.، کرمانی، آ.، 1395، تحلیل خشک‌سالی با استفاده از شاخص NDVI در دشت قروه و دهگلان، نشریة خشک‌سالی کاربردی علوم جغرافیایی، دورة شانزدهم، شمارة 41، صص. 94-77.
مهری، س.، علیزاده، و.، 1394، ارزیابی تغییرات مکانی شدت دوره‌های خشک‌سالی هواشناسی در مقیاس‌های زمانی متفاوت در استان کردستان، فصلنامة علمی‌ـ پژوهشی اطلاعات جغرافیایی، دورة بیست‌وششم، شمارة 102، صص. 162-151.
وردی پورآزاد آ.، آذرخشی، م.، مساعدی، ا.، فرزادمهر، ج.، 1393، بررسی ارتباط خشک‌سالی‌های هواشناسی و هیدرولوژیکی دشت مشهد، کنفرانس ملی علوم و مهندسی محیط‌زیست.
 
Chopra, P., 2006, Drought Risk Assessment Using Remote Sensing and GIS: A Case Study of Gujarat, M.sc Thesis, ITC University.
Dupigny-Giroux, L.A., 1999, Drought Follows the Deluge in Vermont, Drought Network News (1994- 2001), 41.
Dupigny-Giroux, L.A., 2001, Towards Characterizing and Planning for Drought in Vermont‐Part I: A Climatological Perspectwe1, Jawra Journal of the American Water Resources Association, 37(3), PP. 505-525.
Guttman, N.B, 1998, Comparing the Palmer Drought Index and the Standardized Precipitation Index, Journal of the American Water Resources Association, 34(1), PP. 113-121.