بررسی آشفتگی در میکرولندفرمهای پلایای میقان با استفاده از روش فراکتال

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی، دانشگاه محقق اردبیلی، ارومیه، ایران

2 دانشیار ژئومورفولوژی، دانشگاه محقق اردبیلی، ارومیه، ایران

3 استاد اقلیم شناسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

خشک شدن رسوبات ریزدانه و رسی در محیط پلایاها موجب ایجاد تنش های انقباضی و تشکیل ترک­ها و بدنبال آن شکل گیری پلیگون­های گلی می­شود. از آنجا که عوامل متعددی همچون میزان رطوبت، میزان دما، نوع کانی‌های رسی، توپوگرافی، میزان شوری آب و آشفتگی زیستی در چگونگی توزیع و تحول مورفومتری این چندوجهی­ها تأثیرگذار است، بنابراین بررسی خصوصیات فراکتال این اشکال می‌تواند روند تغییرات آنها را در واکنش به شرایط محیطی آشکار سازد. مطالعه حاضر با هدف بررسی الگوی آشوب میکرولندفرم­های موجود در بخش غربی پلایای میقان انجام پذیرفته است. بر این اساس از حدود 300 پلیگون رسی در خرداد ماه 1396 از طریق مشاهده میدانی به منظور اعمال مدل ژئوفراکتال، عکسبرداری شد. سپس به کمک نرم افزار AutoCAD، محیط و مساحت هر میکروفرم به دقت اندازه­گیری گردید و ابعاد فراکتالی محیط و مساحت و مقادیر DAp در نرم‌افزار Excel محاسبه شدند. براساس نتایج، الگوی پلیگون­های رسی، سه رده آشوب متوسط، زیاد و خیلی زیاد با مقادیر DAp به میزان 73/1، 91/1 و 08/2 را نشان داد. بنابراین می­توان ادعا کرد از سویی تحولات کوتاه­مدت، باعث آشفتگی پلیگون­های گلی در منطقه گردیده‌است و از سوی دیگر، شدت تغییرات این شکل­ها که احتمالا ناشی از کاهش رطوبت، افزایش غلظت رسوب و تجمع نمک در لبه‌ها و بالاآمدگی حواشی می‌باشد، نسبت به تغییرات مساحت آنها بیشتر بوده است. چنین پدیده ای نشان دهنده هندسه نامتناهی ابعاد فراکتالی محیط پلیگون­های رسی در پلایای میقان می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation of Turbulence in Micro-landforms of Meyghan Playa Using the Fractal Method

نویسندگان [English]

  • Bahareh Mirzakhani 1
  • Aghail Madadi 2
  • Zahra Hejazizadeh 3
1 PhD student in geomorphology, University of Mohaghegh Ardabili, Urmia, Iran
2 Associate professor of geomorphology, University of Mohaghegh Ardabili, Urmia, Iran
3 Professor of climatology, Kharazmi University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Drying of fine sediments and clay in the environment of a playa causes shrinkage stress and the formation of cracks and polygons followed by the formation of the mud polygons. Many factors such as moisture content, temperature, type of clay minerals, topography, salinity, and biotic disturbance affect the distribution and evolution of these multifaceted morphometries. Therefore, the study of the fractal properties of these forms can shed light on the process of their change in response to environmental conditions. The present study was conducted to investigate the pattern of micro-landforms in the western part of Meyghan playa. Based on this, about 300 clay polygons were photographed in June 2018 through field observations to apply the geo-Fractal model. Then, using the AutoCAD software, the perimeter and the area of each microform were accurately measured, and the fractal dimensions of the perimeter and the area as well as the DAP values were calculated by the Excel software. Based on the results, clay polygon patterns showed three classes of moderate, high and very high chaos with the DAP values of 1.73, 1.91 and 2.8 respectively. Therefore, it can be argued that, on the one hand, short-term developments have caused the disturbance of muddy polygons in the region. On the other hand, the intensity of changes in the perimeters of these shapes, which is probably due to the reduced moisture content, increased sediment concentration, salt accumulation on the edges, and margin uplift, was more than the intensity of change in their area. Such a phenomenon reflects the infinite geometry of the fractal dimensions of clay polygonal perimeter in Meyghan playa.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Chaos
  • Playa
  • Meyghan
  • Fractal Dimension
ایزدی، فاطمه، حداد، شمیلا، مشکسار، مریم، (1387)، هندسه فراکتال در ساختارهای معماری، فصلنامه جلوه نقش، تابستان،3، صص 50 – 42.
بمانیان، محمدرضا، لیلیان، محمدرضا، امیرخانی، آرین، (1389)،  هندسه فراکتال در ساختارهای هنر و معماری، فصلنامه جلوه نقش، تابستان،3، صص 50-42.
رحمانی، مرتضی، صائبی، فهیمه، علی بخشی، نرجس، (1391)، کاربرد نظریه فرکتال و آشوب در پیش بینی سری­های زمانی، چاپ جهاد دانشگاهی (دانشگاه صنعتی شریف)
رضایی، حامد، امینی، آرش، (1394)، ارزیابی ژئومتریک ترکهای گلی در شکل گیری یکی از رخساره­های رسوبی رسوبات ریز دانه عهد حاضر (مطالعه موردی؛ رسوبات مخازن سد و شمگیر گرگان)، نشریه رخساره های رسوبی، دوره 9، شماره1، صص 130-107.
رضاییان لنگرودی، سعید، لک، راضیه، جهانی، داود، (1395)، مقایسه رخساره­های رسوبی هولوسن پلایاهای حوض سلطان و گرمسار، فصلنامه کواترنری ایران، دوره2، شماره 2، صص 182-167.
عرفانیان، عباس، (1380)، معماری طبیعت: هندسه فراکتال و نظریه آشوب، مجله فضا،2-3، صص 32-25.
فرزین، سعید. حاجی آبادی، رضا، احمدی، محمدحسین، (1394)، کاربرد نظریه آشوب و شبکه عصبی مصنوعی در بررسی و تخمین تبخیر از سطح آب دریاچه­ها، نشریه آب و خاک (علوم و صنایع کشاورزی)، جلد 31، شماره 1، صص 74-61
فرهنگ، مژگان، رضایی، صفیه، (1395)، فرکتال هنر نرم افزاری با نگاه به هندسه محاسباتی و هندسه نقوش، مجله پویش در علوم پایه، دوره دوم، شماره چهارم، صص 25-11.
قبادیان، وحید، (1388)، مبانی و مفاهیم در معماری معاصر غرب، دفتر پژوهش­های فرهنگی.
قهرودی تالی، منیژه، (1396)، چرا دانش مخاطرات؟(ضرورت استفاده از دیدگاه ژئوفرکتال در ردیابی مخاطرات)، مجله مدیریت مخاطرات محیطی، دوره 3، شماره 4، صص 300-297.
قهرودی تالی، منیژه، خدری غریبوند، لادن، (1392)، بررسی آشفتگی در میکرولندفرم­های تالاب گاوخونی، مجله پژوهشی زمین پویا، شماره 2، صص 51-44.
قهرودی تالی، منیژه، علی نوری، خدیجه، (1394)، ردیابی مخاطرات پلایای حوض سلطان با بررسی آشفتگی در میکرولندفرم­ها، دانش مخاطرات، 1 (2):صص 252-241.
کرم، امیر، (1389)، نظریه آشوب، فراکتال(برخال) و سیستم­های غیر خطی در ژئومورفولوژی، فصلنامه جغرافیای طبیعی، شماره 8 ، صص82-67.
مبینی، مهتاب، فتح الهی، نوشین، (1393)، بررسی جایگاه هندسه فراکتال در هنر و چگونگی ظهور آن در هنرهای تجسمی، فصلنامه دانشکده هنر، دانشگاه شهید چمران اهواز، شماره ششم، صص 23-7.
مستغنی، علیرضا، علیمردانی، محسن، (1395)، واکاوی کاربرد هندسه طبیعت و فرکتال در معماری پارامتریک با بررسی آرایه داخلی گنبد مسجد لطف الله، فصلنامه نامه معماری و شهرسازی، دوره 8، شماره 16، صص 122-103.
مقصودی، مهران، شمسی پور، علی اکبر، (1395)، پتانسیل سنجی مناطق بهینه توسعه ژئومورفوتوریسم (مطالعه موردی: منطقه مرنجاب در جنوب دریاچه نمک)، مجله پژوهش­های جغرافیای طبیعی، شماره 77، صص 19-1.
Bovill, Carl. (1995). Fractal Geometry in Archecture and Design, Birkhanuser,Boston
Chen, Yanguang. (2009). Analogies between urban hierarchies and river networks: Fractals, symmetry, and self-organized criticality. Chaos, Soliton & Fractals, 40(4).Cheng, Q.; H. Russell D. Sharpe, F. Kenny, and P. Qin.) 2001(.GIS-based statistical and fractal / multifractal analysis of surface stream patterns in the Oak Ridge’s Moraine. Computer Geoscience, 27(5):513–526.
Hassanzadeh Y., Aalami M.T., Farzin S., Sheikholeslami S.R., Hassanzadeh E. (2012). Study of chaotic nature of daily water level fluctuations in Urmia Lake. Journal of Civil Engineering and Environment, 42(1):9-20. (In Persian with English Abstract)
Howari, F.M., Banat, K.M., Abu-Salha, Y.A. (2014). Depositional and diagenetic processes of Qa Khanna Playa,North Jordan basaltic plateau, Jordan, Journal of Asian Earth Sciences, 39(4): 275-284.
Khan S., Ganguly A.R., and Saigal S. (2005). Detection and predictive Modeling of chaos in finite hydrological time series. Nonlinear Processes in Geophysics, 12: 41-53.
Krinsley: D.B., 1970,-A Geomorphological and Paleo climatological of the Playas of Iran, U.S. Geological Survey Interagency Report IR-Military-1, p. 329.
Regonda S.K., Sivakumar V., and Jain A. (2004). Temporal scaling in the river flow: Can it be chaotic? Hydrological Sciences Journal, 49(3):373-385.
Pelletier, J.D. (2002). Fractal Behavior in Space and Time in Simplified Model of Fluvial Landform Evolution". Geomorphology 91.
Selen, F., & Turer, D. (2011). Factors Effecting Mud Crack Formation in Ankara Clay, World Academy of Science, Engineering and Technology, 56: 166- 167.
Solomatine D.P., Velickov S., and Wust J.C. ( 2001). Predicting water levels and currents in the North Sea using chaos theory and neural networks. p. 1-11. Proceeding of the Congress-International Association for Hydraulic Research, 29th Iahr Congress, and Beijing, China.
Wang Z., Cheng Q, Cao L et al (2006) Fractal modelling of the microstructure property of quartz mylonite during deformation process. Math Geol 39(1):53–68.
Zhao, Z., Guo, Y., Wang, Y., Liu, H., & Zhang, Q. (2014). Growth patterns and dynamics of mud cracks at different digenetic stages and its geological significance. International Journal of Sediment Research, 29: 82-98.